Kurulduğu 1945 yılından bu yana Avrupa’nın önde gelen bilimsel ve teknik eğitim merkezlerinden birisi olan Wroclaw Bilim ve Teknoloji Üniversitesinin çıkardığı ve editörlüğünü Dr. P.B. Kowalczuk’un yaptığı Physicochemical Problems of Mineral Processing dergisi, cevher hazırlamanın fizikokimyasal konuları ile ilgili alanında saygın bir dergidir. Bu derginin zaman zaman çıkardığı özel sayıları şimdiye kadar Professor Kazimierz Malysa (2018), Professor Janusz S. Laskowski (2018), Professor Zygmunt Sadowski (2020) ve son olarak da derginin 2022 özel sayısında TÜBİTAK Bilim Ödülü sahibi Rektörümüz Prof.Dr. Mehmet Sabri Çelik’e adanmıştır. Bu özel sayının editörlüğü ise bir jest olarak Rektör hocamızın öğrencileri; Prof. Orhan Özdemir, Prof. Dr. Oktay Şahbaz ve Dr. Ahmad Hassanzadeh’e verilmiştir.
Hocamızın akademik hayatının bir kesitinin anlatıldığı ve genç akademisyenler için ilham veren kısa hayat hikayesi:
“Prof. Dr. Mehmet Sabri Çelik 1954 yılında Van'da doğdu. İstanbul Teknik Üniversitesi'nden 1974 yılında maden mühendisi olarak mezun olduktan sonra Milli Eğitim Bakanlığı bursu ile yüksek lisans ve doktora eğitimi almak için ABD'ye gitti. Pennsylvania State Üniversitesi'nde L.G. Austin'in danışmanlığında kömürlerin öğütülmesi üzerine yüksek lisans çalışmasına devam etti ve 1977 yılında mezun oldu. Dr. Frank F. Aplan tarafından verilen flotasyon ve Dr. Richard Hogg tarafından verilen arayüzeyler dersleri büyük ilgisini çektiği için bu dersler sayesinde akademik kariyerini şekillendirecek olan gerçek aşkını keşfetti. Doktora danışmanı arayışı sırasında, Columbia Üniversitesi'nde genç ve yetenekli bir bilim adamı olan Prof. Somasundaran ile yolları kesişti ve Henry Krumb School of Mines’e kabul edildi. Bu harika grupla dört buçuk yıl birlikte çalışıp, yüzey ve kolloid kimyası temelli süreçlerin ihtişamını öğrendi. Columbia Üniversitesi Minerals Engineering Bölümü flotasyon ve adsorpsiyon öğrenmek isteyenler için adeta bir mabet gibiydi. Dr. Çelik’in Adsorpsiyon aşkı, Üçüncül Petrol Kazanımı (EOR) esnasında anyonik yüzey aktif maddelerin ve polimerlerin rezervuar kayaları üzerine adsorpsiyonu ve çökelme mekanizmaları üzerine yazdığı doktora teziyle başladı. Doktora derecesinden sonra, ya ABD'de kalmak veya yurtdışında bir yerde çalışmak arasında karar vermek zorunda kaldı. Pall Filtre şirketinden çok iyi bir iş teklifi almasına rağmen, KF University of Petroleum and Minerals'da akademik bir işe girmeye karar verdi. Cevher hazırlama problemleri yerine, doktora tezine benzer bir çizgide EOR'nin yüzey ve kolloid kimyası yönleri üzerine araştırmalarını Suudi Arabistan rezervuarları alanında yapmaya karar verdi. Beş yıllık akademik çalışmalar sonunda (1983-1988) doçentlik derecesini alarak, R-H. Yoon’un Virginia Polytechnic Institute&SU'a yaptığı konuk doçent iş teklifini kabul etti. Prof. Çelik 1988-1989 yılları arasında VPI&SU'da kömürden piritin seçici flotasyonu ve noniyonik yüzey aktif maddelerin kömür üzerine adsorpsiyonu ile ilgili konular da dahil olmak üzere çeşitli problemlerle ilgilendi. O zamanlar parlak bir doktora öğrencisi, şu anda ise Alberta Üniversitesi'nde çok başarılı olan Dr. Zhenghe Xu ile aynı kalorimetre laboratuvarını paylaştı.
Dr. Çelik, VPI&SU'dayken akademik hayatının en önemli kararlarından birini vererek 1990 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Cevher Hazırlama Bölümü'nde göreve başladı. Burada yüzey ve kolloid kimyası laboratuvarını yeniden düzenleyerek endüstriyel minerallerin flotasyonu üzerine çalışmaya başladı. İlk ve başlıca tutkusu bor mineralleriydi ve en az çözünen kolemanitten başlayarak orta derecede çözünen uleksit ve en çok çözünen boraksa kadar bir dizi bor mineralinin flotasyon mekanizmalarını inceledi. Bu çaba onun yolunu Utah Üniversitesi'nden Prof. J.D. Miller ile kesiştirdi. NSF-TUBITAK projeleri aracılığıyla sadece çözünür bor minerallerinin flotasyonu alanında değil, aynı zamanda trona alanında da öğretim üyesi ve öğrenci değişimi de dahil olmak üzere birçok verimli ikili işbirliğine yol açtı. Tüm bu çabalar birçok yüksek kaliteli makale, proje ve patentle sonuçlandı.
Dr. Çelik daha sonra feldspat minerallerinin flotasyonuna, özellikle de Na-feldspat'ın (albit) K-Feldspat'tan (mikroklin) seçici olarak ayrılması konularına müdahil oldu ve literature önemli katkılarda bulundu. Bu uğraşların başından beri hayali, endüstriyel minerallerden, özellikle de kil minerallerinden katma değerli ürünler üretmekti. Bu kapsamda 40'tan fazla araştırmacıdan oluşan bir grupla sepiyolit, zeolit ve bentonitten laboratuvar ve pilot ölçekte 12 çeşit endüstriyel ürün geliştirildi. Yüzey ve kolloid kimyası laboratuvarının yanı sıra, boya, plastik yalıtım ve kağıt alanlarında çeşitli minerallerden; bor, feldspat, bentonit, zeolit, kalsit, trona, alunit ve sepiyolitten katma değerli, kaliteli ürünler geliştirmek için kapsamlı bir boya teknolojisi laboratuvarı da dahil olmak üzere kil mineralleri için reoloji ve ürün geliştirme laboratuvarı kuruldu.
Daha sonraları düşük kaliteli Türkiye kömürlerinin kuru yöntemlerle temizlenmesi için yoğun araştırmalar üç yılını aldı ve düşük kaliteli linyit kömürlerinin değerlendirilebilmesi için pratik yöntemler geliştirdi. Bu süre zarfında Eti Madenin Sivrihisar’da kurulması planlanan Beylikova toryum/nadir toprak oksitleri (NTO) projesinde danışmanlık işini (2017-2018) aldı ve burada proses akış şeması geliştirme ve özellikle de NTOflotasyonu üzerinde çalıştı.
Tüm bu çabalar, 1997'de EtiMaden yönetim kurulu üyeliği, 2003-2007 yılları arasında ulusal Bor Araştırma Enstitüsü'nde yönetim kurulu üyeliği ve 2007-2010 yılları arasında yönetim kurulu başkanlığı gibi akademik hayatının dışındaki pozisyonları da öne çıkaran idari görevler alınmasında da etkili oldu. 2012-2016 yılları arasında İstanbul Teknik Üniversitesi'nde (İTÜ) araştırma ve teknoparklardan sorumlu rektör yardımcısı olarak idari görev aldı ve bu çalışmalar kendisine çeşitli alanlarda disiplinler arası şemsiye araştırma grupları oluşturma fikrini test etmek için büyük fırsatlar verdi. 2019'dan günümüze kadar da Harran Üniversitesi'nde rektör olarak bu çalışmalarının meyvelerini devşirdi.
Dr. Çelik, 23 projede yürütücü, 11 projede araştırmacı ve 7 projede danışmanlık olmak üzere toplam 41 proje tamamlamıştır. Projelerde araştırma sistematiğinin meraklı ve çekici tarafını öne çıkararak kendisi ile birlikte bitirme ödevi yapan öğrencilerinin yarısından fazlasını akademi veya araştırma alanına çekmeyi başarmıştır. Prof. Çelik danışman olarak 19 doktora ve 21 yüksek lisans tezi çalıştırmıştır. Bugün için Prof. Çelik’in öğrencileri halen çeşitli üniversitelerde 5 profesör, 3 doçent ve 5 dr. öğr. üyesi olarak görev yapmaktadır. Ayrıca çeşitli araştırma enstitülerinde çalışan 4, endüstride çalışan 22 öğrencisi bulunmaktadır. Prof. Çelik lisansüstü bazında toplam 39 öğrenci yetiştirerek sürdürülebilir eğitime önemli katkılar sağlamıştır.
Tecrübesini ulusal ve uluslararası alanlarda yaymayı aslî görevi haline getirmiştir. Bu bağlamda, öğrencilerini akademik veya endüstriyel araştırmalara çekmek için, araştırma tekniklerinin multidisipliner yaklaşımlarını çeşitlendiren temel ve uygulamalı araştırma projeleri tamamlamıştır. Hayatı boyunca, cevher hazırlama/yüzey ve kolloid kimyası alanında dünya çapında uzmanlarla çalışmış veya öğrencilerini onların laboratuvarlarına göndermiş ya da uluslararası işbirliği konusunda farkındalık yaratmak ve aynı şekilde ülkesinin çıkarlarını yaymak için yurt dışından bilim insanlarını kabul etmiştir. Araştırma çabalarında, çalışma alanının mekanizmalarını sistematik olarak anlamak ve uygulanan alanın bilimsel derinliğine inmek, akademik hayatının başlıca itici gücü olmuştur.
Dr. Çelik aynı zamanda birçok ödülün sahibidir, ancak en önemlileri 1994 yılında verilen TÜBİTAK Teşvik Ödülü ve 2021 yılında verilen TÜBİTAK Bilim Ödülü'dür. Google Scholars (https://bit.ly/3UVHRmJ) ve Web of Science göstergelerine göre 7590 atıf/H49 ve 4505 atıf/H37 toplamıştır.”
